Andrzej Ziemiański ZAPACH SZKŁA

„Zapach szkła” to zbiór znanych i nagradzanych opowiadań Andrzeja Ziemiańskiego, zaliczanych już do klasyki polskiej fantastyki. Czytałam o autorze, że to mistrz krótkiej formy. Po lekturze tej książki pod tymi słowami mogę się tylko podpisać. 

Dawno nie czytałam opowiadań, po których zakończeniu nie czuję niedosytu ani nie mam wrażenia, że autor powiedział w nich za dużo. W słowie od autora Andrzej Ziemiański wskazał, że pisząc opowiada historię, dlatego kiedy zaczyna nowy projekt nigdy nie wie, czy w rezultacie stworzy powieść czy opowiadanie. Z małym wyjątkiem, każdy tekst w zbiorze był taką zamkniętą historią. W każdej z tych krótkich form autor przedstawił barwną fabułę oraz dobrze zarysował bohaterów, dając ich poznać czytelnikowi. Wplótł też w tło tyle fantastyki, ile było konieczne, by zbudować nastrój i zrealizować pomysł, doprowadzić wątek do końca i wyjaśnić, co tego wymagało. Czasem potrzebował na to stron stu, czasem tylko czterdziestu, ale po ostatniej kropce nie brakowało mi ani słowa.


Wspomnianym wyjątkiem było opowiadanie „Waniliowe plantacje Wrocławia”. Ponieważ na ignorancję najszybszym lekarstwem jest wyszukiwarka internetowa już wiem, że tekst ten został po raz pierwszy opublikowany w 2001 roku w „Nowej Fantastyce”. Nie udało mi się ustalić, czy zagadka zarysowana w fabule została przez autora rozwinięta w którymś z późniejszych utworów. Jeśli tytuł może cokolwiek sugerować, ja szukałabym odpowiedzi w niezrealizowanym słuchowisku „Człowiek, który nie potrafił umrzeć”. Tyle tylko, że ono zostało wyróżnione w konkursie zorganizowanym przez teatr Polskiego Radia w 1981 roku. Niby o niczym to nie świadczy – chyba wielu autorów trzyma w głębokich szufladach albo w przepastnych pojemnościach swoich twardych dysków sporo tekstów, które trafiają do publikacji nierzadko wiele lat po powstaniu. Może jednak moje podejrzenia są zupełnie bezpodstawne i ktoś z komentatorów obeznanych w świecie polskiej fantastyki będzie mógł mnie naprowadzić na kontynuację wątku z „Waniliowych plantacji...” - o ile oczywiście miała ona miejsce.

Opowiadania zawarte w zbiorze zazwyczaj przedstawiają wizje świata, w którym wskutek rozwoju nowoczesnej technologii albo działalności naukowców z przeszłości elementy znane do tej pory tylko z książek fantastycznych wkradły się w codzienność, zmieniając ją czasem w sposób prawie niewidoczny dla przeciętnego człowieka, czasem zaś robiąc to bardzo spektakularnie. Przyznam, że mimo całego napięcia, a nierzadko wręcz nastroju grozy bawiło mnie to, że pępkiem świata został Wrocław, a nasi rodacy w końcu zrealizowali swoją wizję Polski od morza do morza, a nawet i dalej. Po prostu Polak potrafi. Doceniam i pochwalam zarówno patriotyzm w skali narodu, jak i ten lokalny, bo autor jako Wrocławianin rewelacyjnie wykorzystał w opowiadaniach architekturę i legendy tego miasta.

Mętne interesy wojska, agenci wszelkiej maści, szpiegowanie przez sen, historia alternatywna, futurystyczne wizje świata, a nawet elementy steampunku - ja zdecydowanie polecam!

Andrzej Ziemiański, Zapach szkła, 

Bukowy Las, 2011, il. stron 413

ocena: 5+/6