Jeff VanderMeer FINCH

"Finch" to kontynuacja książek „Miasto świętych i szaleńców” oraz „Shriek: Posłowie”. Akcja powieści rozgrywa się w mieście Ambergris okupowanym przez szare kapelusze. Autor odwołując się w tekście do historii tego miejsca, przytacza potrzebne dla zrozumienia fabuły fakty, co pozwala na satysfakcjonującą lekturę także osobom, które nie znają poprzednich tytułów osadzonych w tej scenerii.

Po przegranej walce z szarymi kapeluszami buntownicy opuścili Ambergris, zaś okupanci bardzo surowo karzą wszelkie inicjatywy mogące prowadzić do powstania. Zdolność szarych kapeluszy do wykorzystywania biologii dla celów technologicznych, przy jednoczesnym upadku znanego ludziom przemysłu, przeobraziła miasto i życie w nim. Powoli, ale nieubłaganie rozpadają się dawne budynki, a na ich miejsce powstają „żyjące” budowle, grzyby są wykorzystywane do produkcji broni i sprzętów codziennego użytku, latające spory-kamery inwigilują mieszkańców Ambergris, a grzybowe narkotyki uzależniły ludzi, kierując prawie całą ich uwagę na zdobycie kolejnej porcji zapomnienia. Coraz więcej jest także osób skolonizowanych, które ta dziwna infekcja pozbawia człowieczeństwa, zmieniając je dosłownie w potwory.

Sięgając po książkę spodziewałam się kryminału osadzonego w nietypowej scenerii. Tytułowy Finch to detektyw „policji”, co oznacza, że pracuje dla okupantów. Przydzielony zostaje do sprawy podwójnego morderstwa - w pustym mieszkaniu znaleziono martwego człowieka i pół ciała szarego kapelusza. Choć został on pozbawiony nóg, brak jest śladów krwawienia. Do tego tożsamość obu ofiar jest nieznana. Ustalenie kto i dlaczego zginął, wikła Fincha w niebezpieczną polityczną grę, której reguł detektyw do końca nie rozumie. Okupanci, buntownicy, pojawiający się w mieście agenci tajnych wywiadów – wszyscy oni mają względem Ambergris dalekosiężne plany, które w niejasny dla Fincha sposób powiązane są ze śledztwem oraz budowanymi na polecenie szarych kapeluszy dwoma niebotycznie wysokimi wieżami. Choć motyw zwykłego człowieka rzuconego w sam środek sprzecznych interesów wielkich stron konfliktu nie jest nowy w literaturze, VanderMeer potwierdza fakt, że nieważny jest schemat - liczy się sposób jego realizacji.

Książka podzielona jest na siedem części – siedem kolejnych dni tygodnia. Od pierwszych stron dramatyzm snutej przez autora historii potęgują dodatkowo rozpoczynające kolejne części zapisy brutalnego przesłuchania Fincha przez nieznaną osobę. Ponieważ wskutek skupienia narracji na osobie detektywa czytelnik śledzi tylko jego poczynania, wie tylko tyle, ile sam detektyw. Czasem taki styl narracji pozwala lepiej zrozumieć postępowanie głównego bohatera, a nawet przewidzieć kolejne wypadki. W Ambergris każdy ma jednak jakąś tajemnicę, od której utrzymania zależy jego względnie spokojnie funkcjonowanie w trudnej rzeczywistości - nawet Finch bardzo długo kryje przed czytelnikiem zagadki swojej przeszłości. W połączeniu z rozmiarem wyobraźni autora oraz narastającym tempem akcji sprawiło to, że książka nieustannie zaskakuje kolejnymi wydarzeniami, do samego, nieprawdopodobnego zresztą, zakończenia trzymając w napięciu. 

Podsumowując: "Finch" to świetnie opowiedziana historia tylko pozornie kryminalna. Wizja świata wykreowanego przez autora w równym stopniu fascynuje, co przeraża, zaskakujące zwroty akcji nie pozwalają na choćby chwilę nudy, a odniesienia do poprzednich części cyklu o Ambergris zapewne usatysfakcjonują ich czytelników. Książka po prostu jest niesamowita i kto jej jeszcze nie czytał, niech żałuje.

Jeff VenderMeer, Finch

Wydawnictwo MAG 2011, il. stron 343

ocena: 5+/6