Sandra Gulland JÓZEFINA

„Józefiną” Sandra Gulland rozpoczyna trylogię poświęconą postaci Marii Józefy Róży Tascher de la Pagerie, którą historia zna jako Józefinę Bonaparte. Autorka zafascynowana osobą cesarzowej wiele lat prowadziła badania źródłowe zgłębiając nie tylko jej życie, ale i realia XVIII-wiecznej Francji. Efekty jej pracy budzą podziw, a sięgając po książkę trzeba liczyć się z ryzykiem, że fascynacja Gulland osobą Józefiny zupełnie niespostrzeżenie może udzielić się czytelnikowi.

Wyjdziesz nieszczęśliwie za mąż. Zostaniesz wdową. Zostaniesz królową. Taką przepowiednię młodziutka Róża usłyszała od kapłanki vudu. W części pierwszej trylogii czytelnik obserwuje, jak słowa wróżby powoli zaczynają się spełniać, choć dla czternastoletniej córki zubożałego kreolskiego szlachcica nie tylko wizja zostania królową Francji była mało realna. Przeznaczenie jednak upomina się o nią i Róża wyrusza z Martyniki do Francji, by poślubić nieznanego jej mężczyznę, a poprzez to małżeństwo wchodzi w świat paryskiej arystokracji.

"Józefina" to zbeletryzowana biografia. Dla przedstawienia losów Róży autorka zdecydowała się na formę pamiętnika, ale kolejne strony powieści nie są zapisem przeżyć rozemocjonowanej arystokratki – brak tu wielkich euforii, tonącego w potokach łez smutku czy opisu nic nieznaczących wydarzeń w taki sposób, jakby od nich zależały losy świata. Umiar w opisywaniu własnych stanów psychicznych i uczuciowych nie oznacza jednak nijakości – choć główna bohaterka nie skupia się zbytnio na analizowaniu własnych przeżyć, jej doświadczenia - zwłaszcza w pierwszym małżeństwie - budzą wiele silnych emocji.  

Pomimo iż książka stanowi połączenie romansu obyczajowego z powieścią historyczną, wątek miłosny nie dominuje jej fabuły. Notatki Józefiny o dzieciństwie na Martynice pokazują warunki życia, zwyczaje i wierzenia na wyspie oraz nabrzmiewający konflikt między niewolnikami i francuskimi kolonistami, a jej zapiski z okresu małżeństwa z Alexandrem de Beauharnais kreślą zgrabnie obraz Paryża w przededniu rewolucji, przeradzanie się ruchu o wolność, równość i braterstwo w codzienność terroru i w końcu upadek jakobinów i okres Dyrektoriatu. Ta historia i ludzie, którzy ją tworzyli stanowi w książce coś więcej, niż ciekawe tło opowieści. Rzeczywistość rewolucji widziana niejako od środka, z perspektywy wicehrabiny, której rodzina i przyjaciele byli w różnoraki sposób zaangażowani w proces wciąż zachodzących zmian, próba przeżycia i zapewnienia sobie i swoim bliskim minimum bezpieczeństwa w świecie niedoborów, donosicielstwa i wszechobecnej śmierci stanowiły o sile tej książki znacznie bardziej niż jakiekolwiek opisane w niej wątki romansowe.

Sandra Gulland ukazała, jak uboga kreolska dziewczyna przeobraża się w wytworną i wpływową przyjaciółkę możnych Francji schyłku XVIII wieku, a w końcu w Józefinę – żonę Napoleona, jak koła rewolucji miażdżą stary ład, jak spirala terroru wypacza hasła ze sztandarów i zabiera kolejne życia, a potem jak na gruzach starego porządku rodzi się nowa Francja. Nazwiska znane głównie z kart podręczników do historii w tej książce ożywają, wydarzenia nabierają nierzadko przerażającej ostrości, a sama Józefina, z jej urokiem, silą woli i wielkodusznością budzi podziw przede wszystkim jako zwykła kobieta – matka, żona, przyjaciółka - rzucona przez los w niezwykłe okoliczności. Choć taka historia potrafi obronić się sama, o ile przyjemniej się o niej czyta, kiedy jest tak sprawnie i zgrabnie napisana. Polecam gorąco. 

Sandra Gulland, Józefina

Bukowy Las, 2011, il. stron 481
Moja ocena: 5+/6