Charles Dickens TAJEMNICA EDWINA DROODA

„Tajemnica Edwina Drooda” – ostatnia, niedokończona powieść Charlesa Dickensa – od początku budziła u czytelników i krytyków sporo emocji. Nie tylko bowiem dojrzały już pisarz obyczajowy sięgnął do powieści kryminalnej, ale – publikując ją w odcinkach – przedwcześnie umarł, zabierając do grobu zagadkę zakończenia. Wprawdzie opublikowana część powieści nie pozostawia wątpliwości co do osoby złoczyńcy, a list autora  z dnia 6 sierpnia 1869 roku do Johna Forstera zdradzał zamysł Dickensa na rozwój kryminalnej intrygi (informacja ta jest zawarta w „Dodatku A – Uwagach do „Tajemnicy Edwina Drooda” według Charlesa Williamsa”),  do dnia dzisiejszego jednak trwają spory badaczy i czytelników, jak Dickens chciał doprowadzić do ujawnienia sprawcy. Zresztą niepewne jest nawet to, czego właściwie ten jest winien.

Tłem akcji jest epoka wiktoriańska i stare angielskie miasteczko Cloisterham (wzorowane na Rochester) – zasnute mgłą, ponure i zwodniczo spokojne. Tytułowy Edwin Drood to młodzieniec, zdawałoby się, w czepku urodzony – czeka go świetlana kariera inżyniera, a do tego wskutek umowy rodziców od kilkunastu lat związany jest węzłem narzeczeństwa ze śliczną Różą Bud. Choć piękni i młodzi, oboje duszą się jednak w narzuconym im związku, a zbliżająca się data ślubu pogłębia ten stan. W tym czasie do miasteczka trafia młode rodzeństwo przybyłe do Anglii z Cejlonu. Mocno doświadczeni przez życie Helena i Neville Landless mają w Cloisterham zdobyć wykształcenie i nabrać ogłady. Między młodymi powstają silne sympatie i antypatie, a niełatwą sytuację dodatkowo zaognia wuj Edwina – John Jasper. Ten świecki kantor miejscowego chóru kościelnego pod przykrywką dobrego i pobożnego obywatela skrywa obsesyjną miłość do Róży, a jego szaleństwo podsycane jest dodatkowo przez uzależnienie od opium. 

Niezależnie od kryminalnych aspiracji „Tajemnica” jest kawałkiem świetnej powieści obyczajowej. Miasto spowite atmosferą grozy, zacieśniająca się intryga w dużej mierze oparta na niedomówieniach i los niewinnego człowieka wiszący na włosku autor rewelacyjnie równoważny ogromną dawką celnego, ironicznego humoru przy opisywaniu swoich bohaterów. Uzależniony od opium Jasper to przy tym wymarzony bohater negatywny – prowadzący podwójne życie, rozgoryczony dotychczasowymi osiągnięciami, z osłabionymi przez narkotyk moralnymi hamulcami, marzący o zakazanym owocu. 

Największą zagadką Dickensa jest postać wprowadzonego na krótko przed śmiercią autora tajemniczego Datchery'ego, który nagle pojawia się w Cloisterham i zajmuje się obserwacją Jaspera. Zakładając, że - podobnie jak w swoich wcześniejszych utworach - pisarz nie wprowadził do fabuły kompletnie nowej postaci, do dziś snute są dywagacje, który z bohaterów powieści występuje tu w przebraniu. Wątpliwości i teorie związane z "Tajemnicą" przybliżają polskiemu czytelnikowi zawarte w recenzowanym wydaniu powieści uwagi na jej temat sformułowane przez powołanego już Charlesa Williamsa oraz Sidneya Castela Robertsa, a także dopisane przez G.K.Chestertona zakończenie w postaci procesu w sprawie o morderstwo.

Można by było zapytać, czy przy tej ilości zagadek warto w ogóle sięgać po „Tajemnicę Edwina Drooda”. Nie umniejszając walorów literackich utworu, irytująca jest przecież świadomość, że kolejne strony powieści rozbudzą apetyt, którego nie da się zaspokoić, bo nikt poza Dickensem nie wie, jak ta historia naprawdę miała wyglądać. Dla wszystkich czytelników planujących lekturę „Drooda” Dana Simmonsa odpowiedź  może być tylko jedna - warto. Całe szczęście, że frustrację w poznawaniu dzieła nieukończonego łagodzi humor Dickensa i działający na wyobraźnię wiktoriański klimat grozy.

Charles Dickens, Tajemnica Edwina Drooda

Replika, 2010, il. stron: 395

Moja ocena: 5+/6

Książkę przeczytałam dzięki uprzejmości Księgarni Internetowej Gandalf.com.pl.

Książka przeczytana w ramach wyzwania "Trójka e-pik"