Lucius Shepard SMOK GRIAULE

„Jak doszło do tego, że Griaule został pokonany przez czarownika, który sparaliżował go za pomocą magicznego podstępu – dokładnie nie wiadomo, historia ta bowiem rozegrała się bez świadków. Faktem jednak pozostaje (i to dobrze udokumentowanym), że w tym podobnym do śmierci stanie smok przetrwał wiele tysiącleci i przez cały ten czas rósł, aż osiągnął mile długości. Spoczywał w dolinie Carbonales, przecinając ją w poprzek w jej najdalej na zachód wysuniętym skrawku Z biegiem czasu upodobnił się do wysokiego wzgórza, porośniętego trawą, krzewami i karłowatymi drzewami, spod których gdzieniegdzie przezierały fragmenty łusek, i tylko olbrzymi łeb – doskonale widoczny, odsłonięty, nieokryty roślinnością – obrzucał wszystko spojrzeniem ogromnych złotych ślepi o wąskich źrenicach, oddziaływał na rozgrywające się dookoła wydarzenia i emanował złowieszczym wpływem, który deformował otoczenie wedle okrutnych zamysłów bezcielesnego intelektu, rozkoszującego się swoimi machinacjami i napawającego zemstą”. 

(„Dom Kłamcy”) 

Wydany niedawno w serii Uczta Wyobraźni zbiór „Smok Griaule” zawiera sześć nowel Luciusa Sheparda, których łącznikiem jest tytułowy smok. Pięć z nich, opublikowanych w Stanach Zjednoczonych w latach 1988 – 2010, obrazuje zmiany, jakie na przestrzeni dziesięcioleci zaszły w Teocinte – mieście leżącym najbliżej cielska mitycznego jaszczura, Hangtown – wiosce zbudowanej na jego grzbiecie, a przede wszystkim – w samym Griaule'u. Ostatni tekst zbioru - „Czaszka” - to wcześniej niepublikowana opowieść o całkiem współczesnej historii Temalagui – fikcyjnego państewka w Ameryce Środkowej, na które smocza obecność (choć pewnie nie tylko ona) sprowadziła biedę, nietolerancję i zorganizowaną przemoc. 

Opisywane przez autora wydarzenia rozgrywają się na przestrzeni XIX i XX wieku, w ich tle zmienia się zatem świat - przemysł, technologia, ustroje polityczne. Mityczna dolina Carbonales leży całkiem blisko Regensburga, a od naszego świata oddziela ją „najcieńszy z możliwych margines możliwości”. Realizm snutych przez Sheparda opowieści – przy całkiem nierealnych podstawach fragmentu świata zbudowanego na cielsku i w cieniu wiekowego smoka - uderza od pierwszych stron książki. Jednocześnie Shepard nie opowiada historii alternatywnej ani nie nawiązuje do znanych nam wydarzeń – jego świat, choć tak bliski naszemu, jest całkowicie fikcyjny. 

Nowele łączy przedstawiony świat i historia samego smoka, dzielą je zaś ludzkie losy, bo każdy z tekstów to czyjeś życie, w które mniej lub bardziej widocznie wkroczyła siła woli Griaule'a. Niezależnie od osoby, jej charakteru, wykształcenia czy doświadczenia, każdy z bohaterów zmagać się musi nie tylko z przeciwnościami losu, ale przede wszystkim z pojawiającym się w pewnym momencie poczuciem bezwolności w rękach kogoś potężniejszego. Bardzo wiarygodne w swych zachowaniach postacie toczą na kartach kolejnych nowel walkę o wyodrębnienie własnych pragnień i pobudek z narzuconej przez – zdawałoby się – tylko splot zdarzeń roli, a czytelnik, zręcznie zwodzony przez autora, wraz z nimi wciąż zadaje sobie pytanie, jak daleko sięgają smocze intrygi. Bo sparaliżowany Griaule to nie tylko potencjalna moc sprawcza zdarzeń – to także doskonałe usprawiedliwienie, rozgrzeszenie dla niecnych postępków garnących się w jego pobliże bandytów i życiowych rozbitków. Czy w takich warunkach słabi ludzie o zszarzałych sumieniach mają szansę na prawdziwą miłość i zwykłe szczęśliwe życie? 

Plastyczny, choć zazwyczaj całkiem prosty język, jakim autor maluje swoje wizje, w pełni współgra z historiami, które czasem są niemal baśniowe. Shepard z równą dbałością o szczegóły opisuje przy tym niesamowite i pełne niespodzianek wnętrze smoka, jak i pełną biedy i przemocy rzeczywistość fikcyjnego państewka w Ameryce Łacińskiej. Jest u Sheparda miejsce na smoki i ich zwyczaje rozrodcze („Dom Kłamcy”), sztukę zdolną zmieniać rzeczywistość („Człowiek, który pomalował smoka Griaule'a”), naukę o wnętrzu smoka („Piękna córka poszukiwacza łusek”), wymiar sprawiedliwości stający przed problemem zbrodni dokonanej z polecenia bóstwa („Ojciec kamieni”), świat równoległy nawet dla fikcyjnej doliny Corbonales („Łuska Taborina”), a w końcu polityczne przewroty i tajemnicze kulty („Czaszka”). Nie znajdzie tu za to czytelnik rycerzy w lśniących zbrojach nacierających na mitycznego gada – aby pokonać boga, nawet całkiem lokalnego, trzeba bardziej wymyślnego sposobu. 

Griaule, jaki wyłania się z kart opowieści napisanych przez Luciusa Sheparda, bliższy jest pojęciu bóstwa niż latającej i ziejącej ogniem bestii, a w jego cieniu przeżywają swe smutne historie dalecy od ideału bohaterowie, którzy – może właśnie dzięki swym ułomnościom - stają się dla czytelnika ważni w swojej walce o panowanie nad własnym losem. Przygnębiająca aura nieuchronności przykuwa do książki, a akcja, choć często niespieszna, nierzadko zaskakuje zwrotami ukazującymi wydarzenia z całkiem nowej perspektywy. Shepard budzi emocje, zachwyca i często po prostu zmusza do refleksji, a jego „Smok Griaule” to kolejna świetna pozycja w ramach serii, która naprawdę gwarantuje ucztę dla wyobraźni.

Lucius Shepard, Smok Griaule

MAG, 2012, il. stron: 432

Ocena: 6-/6