Ursula Le Guin ŚWIAT ROCANNONA

Otwierający cykl Hain (zwany też cyklem Ekumena) Świat Rocannona stanowi debiut pisarski Ursuli Le Guin. Powieść z 1966 roku doczekała się polskiego wydania w roku 1990 w ramach serii Amberu Mistrzowie SF. Czytana dzisiaj zaskakuje nie tylko objętością, ale i sposobem prowadzenia opowieści, tak różnym od popularniej dzisiej wielowątkowości i złożoności fabuły. Jest w niej przy tym ten rodzaj magii słowa, który mimo niespiesznego tempa akcji i pewnej przewidywalności wydarzeń, mimo oszczędności emocji, nie pozwala porzucić lektury.

Rocannon jest etnografem Ligi Wszystkich Światów i spędza życie na badaniu obyczajów kolejnych kolonizowanych planet. Pewnego dnia w muzeum, w którym przechowywane są eksponaty z różnych włączonych do Ligi światów, jest on świadkiem niecodziennego zdarzenia: z dalekiej planety, jedynie szczątkowo zbadanej, wraz z wyglądającymi na jaskiniowców mieszkańcami współpracującymi z Ligą przybywa piękna kobieta o złotych włosach prosić o zwrot jej rodowego naszyjnika. Zafascynowany jej urodą, porażony niefrasobliwością, z jaką Liga narzuca swoje prawa w światach, o których niemal nic nie wie, Rocannon doprowadza do wstrzymania kontaktów Ligi z Formalhaut II, a sam staje na czele misji etnograficznej, która ma za cel zbadanie tej planety. I gdy już jego ekspedycja zdaje się dobiegać końca, statek, którym przyleciał, zostaje zaatakowany przez obcych. Giną wszyscy przyjaciele Rocannona, a on sam traci możność komunikacji ze światem zewnętrznym i własną bazą. Dodatkowo atak zdaje się pochodzić od rebeliantów, których dalsze pozostawanie na Formalhaut grozi nie tylko tej planecie, ale i całej nieświadomej istnienia niebezpieczeństwa Lidze. Rocannon postanawia odszukać wrogów i uratować  świat. I o tym właśnie jest ta powieść – o jego nowej misji.

Choć czytelnik wciąż ma świadomość istnienia całej galaktyki zamieszkałej przez istoty myślące i zorganizowanej politycznie oraz militarnie, punkt ciężkości w Świecie Rocannna został położony na jedną planetę. Autorka przedstawiła feudalny świat zamieszkały przez wiele humanoidalnych ras inteligentnych, zróżnicowanych tak pod względem wyglądu, jak i zwyczajów czy umiejętności.  To w połączeniu z magią i niezwykłymi zwierzętami sprawia, że podczas lektury ma się raczej wrażenie obcowania z literaturą fantasy niż science fiction.

Podróż Rocannona odkrywa przed czytelnikiem kompletnie obcy, ciekawy świat. Sam główny bohater zmienia się, dorasta do roli, która od dawna czekała na przybysza z gwiazd, płaci cenę, której - jak w baśni - w chwili dobicia targu nawet nie przewidywał. To wszystko jest interesujące. Ale dla mnie siła tej powieści tkwi w czymś innym. W motywie wpływu przybyłych z kosmosu, lepiej rozwiniętych technologicznie i będących na zupełnie innym etapie rozwoju cywilizacyjnego obcych na świat istot zamieszkujących zdobywane planety - obcy są jak bogowie igrający śmiertelnikami: decydują o ich losach bez próby przewidywania konsekwencji swoich działań. W ukazaniu zmian, jakie w kolonizowanych światach implikuje kontakt - i to nie tylko tych widocznych, w postaci rozwoju technologicznego wybrańców przybyszów z gwiazd, ale także pozostałych, jak stopniowy upadek gatunków wynikający z ich bezsilności wobec obcych. Liga nie przejmuje przy tym panowania - nie obsadza urzędów, nie narzuca decyzji, poza pierwszą próbą sił nawet nie zabija - chce tylko podatków, a nawet taka ograniczona ingerencja wywołuje dalekosiężne skutki.

Czytelników przyzwyczajonych do serwowanych dzisiaj powieści: opowiadających jednocześnie  losy kilku (a nawet kilkunastu) postaci, ukazujących obok wydarzeń aktualnych przeszłość i przyszłość, mieszających perspektywy bohaterów i wrogów, krzyżujących fabularne nitki, pełnych  zwrotów akcji, dużych emocji opartych na okrucieństwie czy namiętności, Świat Rocannona może zwyczajnie znudzić. Prosta historia, garstka postaci o dość szczątkowo zakreślonej motywacji, a nawet przewidywalność fabuły nie umniejszają jednak walorów tej powieści. Czytelnik nieobarczony setkami stron opisujących niewiele znaczące perypetie pełniej dostrzega wagę refleksji Rocannona i mądrość jego towarzyszy. Także niespieszna narracja świetnie współgra z zarysowanymi przez autorkę problemami. Ta książka jest dowodem na to, że nie trzeba tysiąca słów żeby opowiedzieć historię, której będzie się chciało słuchać i o której będzie się chciało myśleć po przeczytaniu ostatniego zdania.

Ursula Le Guin, Świat Rocannona
Amber, 1990, il. stron: 142
Moja ocena: 5/6

Książka przeczytana w ramach wyzwania Eksplorując nieznane