Rafał Kosik OBYWATEL, KTÓRY SIĘ ZAWIESIŁ

„Obywatel, który się zawiesił” to pierwszy tom opowiadań Rafała Kosika. Zawiera on utwory publikowane wcześniej w czasopismach fantastycznych, m.in. w „Nowej Fantastyce” oraz „SFFiH. „Science fiction, horror i sensacja” – tak wydawca kusi czytelników na tylnej okładce.

Mimo zróżnicowania form i sięgania po rożne konwencje, przez wszystkie opowiadania przewija się kilka motywów, które ukazują czytelnikowi, jak człowiek radzi sobie w zetknięciu tak z problemami znanymi, jak i z tym, co obce, niezrozumiałe, a przez to straszne.

W osadzonym we współczesnych realiach tytułowym „Obywatelu, który się zawiesił” ukazane zostały konsekwencje podjętej bez zachowania przepisanych prawem procedur próby „wypisania się” z państwa przez obywatela zmęczonego nieustannym spełnianiem bezsensownych obowiązków względem organów administracji. W nieco zmienionej postaci motyw wszechobecnej biurokracji pojawia się w także w żartobliwej wizji nieba pod tytułem „Czy ktoś widział Boga”. Wątek poniekąd „państwowy” realizowany jest także w „Wyprawie szaleńców”. To osadzone w najbardziej fantastycznych realiach (znanych czytelnikom z „Verticala”) opowiadanie, którego fabuła osnuta została wokół poszukiwań nowej ziemi przez najwybitniejsze jednostki, obnaża wady demokracji. Wizja świata przedstawionego i poruszana tematyka sprawiają, że to jeden z ciekawszych tekstów w zbiorze.

W zakresie zainteresowań autora pojawiają się także reklama i show-biznes – ich siła i grzechy. Opowiadanie „Za dobre to zrobiliśmy”, pomimo przedstawionych dylematów głównego bohatera, poprzestaje w sumie na unaocznieniu, jakie cuda może zdziałać wiara. W „Ohydzie” Kosik wyraźnie eksponuje natomiast etyczną stronę zagadnienia, pytając, czy w świecie przyszłości jest jeszcze miejsce na takie staroświeckie kryteria postępowania jak moralność. Czy można traktować jako usprawiedliwienie własnych, niezbyt chlubnych postępków przeświadczenie, że „jeśli ja tego nie zrobię, zrobi to konkurencja, a skoro nie da się tego uniknąć, może lepiej na tym zarobić”?

Jednym z moich faworytów jest utwór „Skrytogrzesznicy” – osadzona w świecie przyszłości historia oparta na założeniu, że istnieje wiele równoległych światów zamieszkanych przez alternatywne wersje tych samych ludzi. Przeznaczenie nabiera tu innego wymiaru, bo w każdej z tych rzeczywistości można przeżyć swoje życie inaczej, a więc każdy ma wiele różnych dróg zapisanych w gwiazdach. Nawiązanie kontaktu między tymi alternatywnymi światami daje ludziom nowe możliwości (można sprawdzić, co by było gdyby...) i nowe zagrożenia (bo w końcu każdy ma szansę trafić na naprawdę równego sobie przeciwnika).

Wśród opowiadań utrzymanych w konwencji grozy na szczególną uwagę zasługuje obrazowa i sugestywna „Szczelina”. Jest to zapis podroży czterech bohaterów pociągiem, który wyrusza z Warszawy do Krakowa, ale po drodze przekracza pewną granicę, wkraczając w nieznane. Nieco mniejsze wrażenie robi „Mgła” z motywem odciętej od cywilizacji górskiej chatki i koszmarów rodzących się z mlecznych oparów oraz „Coś, czego nigdy nie pamiętamy” – historia mężczyzny, którego żona i syn nagle znikają, a rzeczywistość go otaczająca zdaje się zmieniać. Jednak i tym opowiadaniom nie można odmówić nastroju, napięcia i zaskakującego zakończenia.

W centrum każdego utworu stoi człowiek mierzący się z problemem. Fantastyczne wizje i gadżety świata przyszłości pomagają jedynie problem ten uwypuklić. Zgrabnie stworzona atmosfera strachu wyciąga z zakamarków świadomości czytelnika lęki przed tym, co obce i nieznane, pomagając wczuć się w opisywaną sytuację. Trafny język, nierzadko użycie w jednym tekście zróżnicowanej formy narracji, nienachalny humor i umiejętność tworzenia wiarygodnych postaci oraz naturalnych dialogów – to wszystko pełni tylko funkcję służebną wobec poruszanych przez autora ważnych zagadnień.

Rafał Kosik, Obywatel, który się zawiesił

Powergraph, 2011, il. stron: 352

Moja ocena: 5+/6

Recenzja wcześniej ukazała się w Gildii